۱۸ مسئله مهمی که با اعتبارسنجی ارزیابی می شود
لباس نو: یکی از ابزارهای تعیین میزان اهلیت مشتریان شبکه مالی کشور، اعتبارسنجی آنها است.
به گزارش لباس نو به نقل از مهر، یکی از ابزارهای تعیین میزان اهلیت مشتریان شبکه مالی کشور، اعتبارسنجی آنها است. این معیار که مبنای رفتار شبکه مالی و بانکها با این افراد خواهد شد ابهاماتی دارد که در این مطلب به آنها می پردازیم.
۱. اعتبارسنجی چیست؟
اعتبارسنجی صنعتی است که قدمتی بیشتر از دو قرن دارد و هم اکنون بیشتر از ۱۹۰ کشور در دنیا از اعتبارسنجی در صنایع مختلف استفاده می نمایند. به این مفهوم که کشورها سال هاست که دریافته اند سنجش ریسک و بررسی سوابق رفتاری و اعتباری افراد می تواند کمک مؤثری به توسعه اقتصادی کشور و رفتارسازی اجتماعی و ایجاد مزایای بیشماری در جامعه نماید. در کشور ما نیز شرکت مشاوره رتبه بندی اعتباری ایران با حمایت وزارت امور اقتصادی و دارایی، نظارت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و مشارکت کلیه بانکهای کشور و بعضی از شرکتهای بزرگ بیمه و لیزینگ در آبان ماه ۱۳۸۵ بعنوان تنها شرکت اعتبارسنجی دارای مجوز آغاز به فعالیت نموده است.
اعتبارسنجی کمک می نماید تا با استفاده از جمع آوری اطلاعات در ارتباط با سوابق مالی و اعتباری اشخاص، اشخاص خوش حساب و بدحساب را شناسایی نمود. با شناسایی میزان خوش حسابی اشخاص، میتوان به توزیع عادلانه منابع مالی در کشور کمک نمود. به این معنا که هر چه یک فرد خوش حساب تر باشد، خدمات اجتماعی و مالی بیشتری نظیر وام، کارت اعتباری، خرید اقساطی کالا، چک و … را دریافت می نماید و به این صورت این خدمات به صورت عادلانه در کشور توزیع می شود.
مهمترین محصول اعتبارسنجی امتیاز اعتباری است که شامل یک نمایش عددی از تاریخچه اعتباری و رفتار مالی شخص است. اعتبارسنجی و امتیاز اعتباری بعنوان ابزاری کارآمد این امکان را فراهم می نماید که بتوان میزان تعهد و مسئولیت پذیری اشخاص در برابر بازپرداخت دیونشان را ارزیابی نمود. در کشور ما نیز افراد دارای امتیاز اعتباری می باشند که میزان خوش حسابی آنها را در برابر تعهداتشان نمایش می دهد. این امتیاز اعتباری عددی بین ۰ تا ۹۰۰ است. هر چه این عدد بالاتر باشد، شخص خوش حساب تر محسوب شده و ریسک مالی و اعتباری کمتری دارد و از طرفی هر چه شخص نسبت به بازپرداخت دیوان مالی خود بدحساب تر باشد، امتیاز اعتباری کمتری دریافت می نماید که بیان گر ریسک اعتباری بیشتر می باشد. بر مبنای امتیازهای اعتباری، افراد در دسته های ریسک مختلف (پنج دسته)، شامل A (ریسک بسیار کم)، B (ریسک کم)، C (ریسک متوسط)، D (ریسک زیاد) و E (ریسک بسیار زیاد) قرار می گیرند.
به عنوان مثال فردی با امتیاز اعتباری ۶۸۰ تا ۹۰۰ بالاترین حد امتیازی را دریافت کرده و رتبه A۱ را دارد که ریسک خیلی پایین فرد در تعهدات مالی، وجود انضباط مالی و خوش حسابی را نشان داده است. جدول فوق مبین بازه های امتیاز اعتباری تعیین شده توسط شرکت مشاوره رتبه بندی اعتباری ایران (به عنوان تنها شرکت دارای مجوز از بانک مرکزی) می باشد.
علی رغم این که اعتبارسنجی در کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه کاربردهای فراوانی در حوزه های مختلف شامل بیمه، تسهیلات، کارت اعتباری، معاملات، خرید و فروش ملک و … دارد، در کشور ما تصور عموم بر اینست که اعتبارسنجی فقط برای تسهیلات بانکی و گرفتن وام مهم می باشد. بر همین مبنا در این مقاله سعی شده است تا به اهمیت اعتبارسنجی و امکان حل مسائل مهم و مختلف در داخل کشور با استفاده از ابزار اعتبارسنجی بپردازیم.
۲. مسائل مهم قابل حل توسط اعتبارسنجی
۱-۲- تسهیلات بانکی:
اعتبارسنجی نقشی اساسی در دنیای بانکداری ایفا می کند و بر جنبه های مختلف صنعت خدمات مالی تاثیر می گذارد. یکی از کاربردهای اولیه اعتبارسنجی در بانکداری در ارزیابی درخواست های وام است. هنگامی که افراد یا مشاغل برای وام هایی مانند وام مسکن، وام های شخصی یا وام های تجاری به بانک رجوع می کنند، بانکها و مؤسسات وام دهنده از امتیاز اعتباری بعنوان یک عامل تعیین کننده ی کلیدی در ارزیابی اعتبار متقاضی استفاده می نمایند. امتیاز اعتباری با نمره بالا برای بانکها و مؤسسات مالی نشان دهنده ریسک پایین متقاضی می باشد و بانکها می توانند با شرایط آسان تر وام و تسهیلات را برای فرد مهیا کنند. به صورتی که برخی از بانکها به کسانی که بالاترین امتیاز اعتباری را دارند بدون دریافت وثیقه یا درخواست ضامن، وام را در اختیار فرد متقاضی قرار می دهند.
به طور کلی استفاده از اعتبارسنجی توسط بانکها و مؤسسات اعتباری می تواند منجر به تسهیل پرداخت تسهیلات به افراد بخصوص افراد خوش حساب شود. به این مفهوم که افراد دارای امتیاز اعتباری بالا به علت این که سابقه خوش حسابی و پرداخت منظم دارند، می توانند با شرایط راحت تری و بدون وثیقه و ضامن، تسهیلات دریافت نمایند. از طرفی تسهیلات پرداختی از راه اعتبارسنجی منجر به کاهش مطالبات معوق و هزینه های وصول مطالبات خواهد شد که این مورد می تواند به توسعه فعالیت بانکها نیز کمک کند. بدین سان نرخ تسهیلات دهی به اشخاص خوش حساب نیز می تواند کمتر از نرخ های مصوب بوده و این مورد منجر به جذب افراد خوش حساب بعنوان مشتریان اعتباری وفادار بانکها و توزیع عادلانه منابع مالی در بین اقشار جامعه گردد.
۲-۲- شرایط ضامن:
علاوه بر این که بانکها می توانند از راه اعتبارسنجی به افراد خوش حساب تسهیلات دهند، درصورتی که تمایل به اعطای تسهیلات به افراد با ریسک اعتباری بیشتر داشته باشند، می توانند برای سلامت و تضمین مناسب تسهیلات، شرایط ضامن را بگونه ای تعیین کنند که ریسک اعطای تسهیلات کاسته شده و امکان وصول راحتتر مطالبات مهیا شود. درصورتیکه شخص ضامن دارای امتیاز اعتباری بالایی باشد، بانک می تواند با اطمینان بیشتری نسبت به اعطای تسهیلات با شرایط و مبالغ بالاتر اقدام نماید. چون که شخصی با امتیاز اعتباری بالا با آگاهی و مسئولیت بیشتر ضمانت را قبول می کند و دارای ریسک کمتری می باشد.
۳-۲- دریافت چک و اعتبار آن:
چک در معاملات روزمره دارای نقش پررنگی می باشد و خیلی از معاملات در بازار کشور با استفاده از چک صورت می پذیرد. بر مبنای آمار اعلام شده از جانب بانک مرکزی در خرداد ماه سالجاری، نزدیک به ۱۲ درصد از چک های صادره، برگشت خورده اند، در صورتیکه در کشورهای همسایه برای مثال کشور امارات این آمار به ۲ درصد می رسد. به همین علت یکی از دغدغه های اصلی در این خصوص، ریسک عدم نقد شوندگی چک در زمان سررسید می باشد؛ که در این خصوص یکی از مؤثرترین روش ها جهت پذیریش چک از اشخاص، بررسی امتیاز اعتباری صاحب چک می باشد. میتوان با دیدن امتیاز اعتباری فرد تصمیم گرفت که ریسک دریافت چک از فرد مقابل چقدر می باشد و این که آیا شخص مزبور در گذشته در پرداخت دیون خود، بخصوص سوابق در ارتباط با پرداخت چک خوش حساب بوده است یا خیر.
۴-۲- سقف اعتباری چک
بر اساس اصلاحیه قانون صدور چک برای افراد متقاضی دسته چک، می بایست سقف مجاز چک تعیین شود؛ پس شرکت مشاوره رتبه بندی اعتباری ایران بر مبنای قانون مزبور در نظر دارد تا با استفاده از مدلهای مبتنی بر هوش مصنوعی و یادگیری ماشین و با عنایت به توان مالی و امتیاز اعتباری اشخاص، سقف مجاز برای دارندگان دسته چک را تعیین نماید.
در این راستا افراد می بایست تا سقف اعتباری تعیین شده مبادرت به صدور چک نمایند و ذی نفعان و دریافت کنندگان چک می توانند سقف مجاز چک شخص را مشاهده و بر مبنای ریسک اعتباری صادرکننده چک نسبت به پذیرش یا عدم پذیرش برگه چک اقدام نماید.
۵-۲- بیمه:
اعتبارسنجی کاربردهای متنوعی برای شرکتهای بیمه ای دارد؛ این شرکت ها می توانند با استفاده از گزارش اعتبارسنجی و سوابق بیمه ای افراد، ارزیابی نمایند که هر فرد دارای چه میزان از ریسک بوده و بدین سان به مدیریت پرتفوی خود بپردازد. همینطور نرخ گذاری پویا برای تعیین حق بیمه برای هر شخص نیز یکی دیگر از مزایای استفاده از گزارش اعتباری برای شرکتهای بیمه ای می باشد. با عنایت به اهمیت فوق العاده مشتری در صنعت بیمه و تعداد و ماهیت شرکتهای عرضه دهنده خدمات به بیمه گذاران در بازار کشور، شناسایی رابطه بین استراتژی قیمت گذاری و رضایت بیمه گذاران از قیمت های منصفانه اهمیت بسزایی دارد. از طرفی نرخ گذاری پویا و تعیین حق بیمه مبتنی بر ریسک امری متداول در کشورهای توسعه یافته بوده که سبب استقبال چشم گیر اشخاص از صنعت بیمه گردید. چون که هر شخص آگاه است که حق بیمه پرداختی وی ارتباط مستقیمی با ریسکش دارد و بدین سان محصولات جدیدی در صنعت بیمه بر مبنای ریسک افراد تعریف شده است.
یکی دیگر از کاربردهای مهم اعتبارسنجی در صنعت بیمه، فروش بیمه نامه ها به صورت اقساطی می باشد، اما این روش از فروش همواره ریسک هایی را به همراه خواهد داشت. اگر مشتری اقساط را بموقع پرداخت نکند، شرکت بیمه متحمل ضرر خواهد شد. به همین علت، بعضی از شرکتهای بیمه ناگزیر شده اند اقدامات سخت گیرانه تری در مورد شبکه فروش به کار ببندند. در این خصوص اعتبارسنجی می تواند کمک کند تا مشتریان کم ریسک جهت فروش بیمه نامه به صورت اقساطی شناسایی گردند.
۶-۲- معاملات بین اشخاص:
مزیت بعدی استفاده از امتیاز اعتباری در معاملات بین افراد می باشد. یکی از چالش های اصلی در معاملات بین دو شخص، عدم شناخت کافی طرفین و در واقع عدم وجود تقارن اطلاعاتی می باشد که این مورد بعضاً منجر به ایجاد مشکلات عمده ای در قراردادها و معاملات بین اشخاص و حتی باعث کلاهبرداری، اختلاف نظر و افزایش حجم شکایات و مراجعات به محاکم قضایی می شود. اما با فرهنگ سازی استفاده از امتیاز اعتباری در حین انجام معاملات، میتوان به این اطمینان رسید که طرفین یک معامله از عملکرد و سوابق مالی همدیگر آگاهی یافته و مذاکرات و معاملات در فضای شفاف تری صورت می پذیرد.
علاوه بر این موضوع، اعتبارسنجی ارکان دیگر معامله نیز از اهمیت بالایی برخوردار می باشد. یکی از این ارکان، کالا یا مبحث مورد معامله است. شرکت مشاوره رتبه بندی اعتباری ایران در نظر دارد با تشکیل یک پلت فرم جامع، امکان مشارکت سازمان های مربوطه نظیر سازمان ثبت اسناد، پلیس راهنمایی و رانندگی، شرکت ملی پست ج. ا. ایران و … را جهت انجام فرایند اعتبارسنجی سند معامله، فراهم نماید. در این صورت اشخاص با شفافیت و اطمینان بیشتری نسبت به انجام معامله اقدام می نمایند.
۷-۲- فروش اقساطی کالاهای مصرفی:
در شرایط اقتصادی و تورمی حاضر و کاهش توان خرید، یکی از طریق های افزایش سهم بازار و افزایش فروش برای فروشندگان، فروش کالا و خدمات به صورت اقساطی می باشد. در این راستا، شناسایی مشتریان خوش حساب و دارای انضباط مالی برای فروشندگان بسیار حائز اهمیت بوده و این مورد با استفاده از اعتبارسنجی محقق می گردد. در این خصوص خیلی از برندهای معتبر و بنام در کشور از روش اعتبارسنجی برای شناسایی مشتریان خوش حساب و بدحساب استفاده می نمایند تا احتمال عدم وصول وجه کالای فروخته شده بشدت کاهش پیدا کند.
همچنین این مورد این امکان را برای مصرف کنندگان خوش حساب فراهم می نماید تا کالاها و لوازم مورد نیاز خویش را به صورت اقساطی با شرایط مناسب و بدون ضامن و وثیقه تهیه نمایند.
۸-۲- اجاره ملک:
اجاره ملک مانند سایر معاملات دارای ریسک های طرفین معامله می باشد. از سویی مستأجر تمایل دارد تا مالک ملک نسبت به پرداخت هزینه های کلی ملک و تحویل مبلغ ترهین بموقع اقدام نماید و از طرفی مالک تمایل دارد تا با مستاجرانی با ریسک پایین و پرداخت اجاره بموقع معامله نماید. اعتبارسنجی می تواند باعث افزایش بهبود سلامت معاملات بین صاحب خانه و مستأجر شود. در این خصوص مالکان می توانند از امتیازات اعتباری برای ارزیابی توانایی و مسئولیت پذیری مستأجران جهت اطمینان از پرداخت بموقع اجاره و مدیریت مسئولانه تعهدات مالی و غیرمالی، استفاده نمایند.
علاوه بر این مورد افراد می توانند از راه اعتبارسنجی منطقه استقرار ملک و ساکنان آن نسبت به انتخاب محیط سکونت مناسب با سابقه مدنظر اقدام نمایند. بعنوان مثال در کشور چین این امکان وجود دارد تا افراد بتوانند از راه اعتبارسنجی، وضعیت امتیاز اعتباری افراد ساکن در همسایگی خویش را مشاهده نمایند.
۹-۲- فروش خودرو به صورت اقساطی:
فروش خودرو به صورت اقساطی نیز نوعی از فروش اعتباری به حساب می آید. با عنایت به این که نمایندگی های فروش خودرو برای افزایش سهم فروش خود در بازار، به راه های فروش خودرو به صورت اعتباری روی آورده اند، می توانند با استفاده از امتیاز اعتباری، مشتریان خوش حساب را شناسایی نمایند. در واقع یکی از مهم ترین فواید اعتبارسنجی در دنیا به این صورت است که افراد خوش حساب و دارای امتیاز اعتباری بالا، شرایط بهتر و راحت تری برای خرید خودرو به صورت اعتباری دارند. بطوری که نمایندگی های خودرو اغلب انتخابهای تأمین مالی را با نرخ های بهره متفاوت بر مبنای امتیاز اعتباری وام گیرنده عرضه می دهند و نمایندگی ها برای افرادی که امتیاز اعتباری بالاتری دارند شرایط بهتری در نظر می گیرند.
۱۰-۲- اعتبار برای خرید در فروشگاه های آنلاین:
در حال حاضر خرید کالا از فروشگاه های اینترنتی در کشور رشد قابل توجهی یافته و فروشگاه های مزبور نیز در رقابت با یکدیگر نسبت به عرضه خدمات و امکانات ویژه به مشتریان خود اقدام می نمایند. یکی از امکانات مورد اشاره، عرضه اعتبار برای هر شخص و امکان خرید کالا از این فروشگاه ها به صورت اقساطی می باشد. فروشگاه های آنلاین با در اختیار داشتن امتیاز اعتباری مشتریان خود می توانند میزان اعتبار تخصیصی را بر مبنای میزان خوش حسابی، انضباط و توان مالی هر شخص به صورت بهینه انتخاب کرده و ریسک عدم برگشت وجه را به حداقل برسانند. همینطور با عنایت به رشد چشم گیر خریدهای انجام شده از فروشگاه های مزبور پیشبینی می شود که اعتبارات آنلاین در آینده جایگزین تسهیلات خرد بانکی گردد. به این مفهوم که افراد برای تأمین مالی خرد به جای رفتن به بانک و طی مراحل طولانی، به سادگی می توانند از راه رفتن به فروشگاه آنلاین مدنظر، برای خرید، اعتبار دریافت نمایند.
۱۱-۲- معاملات تجاری بین المللی:
یکی از اصلی ترین شروط برای تجارت های بین المللی و معاملات بین مرزی، داشتن استعلام سوابق مالی از شرکتهای اعتبارسنجی معتبر است؛ پس امتیاز اعتباری در دنیا معیاری شناخته شده و شرط لازم انجام معاملات می باشد.
۱۲-۲- کارت اعتباری:
بانک ها و شرکتهای عرضه دهنده کارت اعتباری از امتیاز اعتباری، برای ارزیابی میزان اعتبار متقاضیان و تعیین حد اعتبار و نرخ بهره ی آن استفاده می نمایند. همینطور میزان اعتبار تعیین شده برای اشخاص در دوره های زمانی مختلف و بر مبنای عملکرد هر فرد تغییر می یابد.
۱۳-۲- شناسایی مودیان خوش حساب و بد حساب:
سازمان امور مالیاتی اظهارنامه اشخاص را بر مبنای قوانین و مقررات مربوطه و در دوره های مختلف تعیین شده، دریافت می نماید لیکن امکان صحت سنجی تمامی اظهارنامه های مالیاتی دریافتی، امری دشوار و پرهزینه می باشد. ازاین رو سازمان های مالیاتی در دنیا با شناسایی اشخاص دارای امتیاز اعتباری پایین و یا اشخاصی که به شکلی بر مبنای داده های اعتباری آنان، امکان اظهار خلاف واقع در اظهارنامه مالیاتی وجود دارد، را به صورت ویژه بررسی می نمایند. در واقع تحلیل داده های رفتار مالی شخص و شناسایی صحیح مودیان مالیاتی از یکدیگر، یکی دیگر از مزایای اعتبارسنجی در دنیا محسوب می گردد.
در جهت فرهنگ سازی و تشویق اشخاص جهت ایجاد انضباط مالی، سازمان های مالیاتی در دنیا نسبت به اعمال مزایای ویژه و تخفیف های مالیاتی برای اشخاص خوش حساب و متعهد، اقدام می نمایند. همینطور در این خصوص ایجاد محدودیت در استفاده از سایر خدمات اجتماعی برای اشخاص بدحساب می تواند تاثیر بسزایی در وصول راحتتر مطالبات سازمان مالیاتی داشته باشد.
۱۴-۲- صادرات و واردات:
در حوزه صادرات و صدور کارت بازرگانی، امتیاز اعتباری اشخاص می تواند بعنوان شاخصی مهم جهت ارزیابی افراد متقاضی کارت بازرگانی در نظر گرفته شود، پس معیار مزبور برای ارزیابی انضباط مالی خیلی مهم است و تاثیر مستقیمی در معاملات بین المللی دارد. به صورتی که میتوان بر مبنای امتیاز اعتباری هر متقاضی نوع کارت بازرگانی صادره برای وی را مشخص کرد. برای مثال فردی که بالاترین امتیاز اعتباری را دارد، کارت بازرگانی ویژه برای وی صادر شده و مزایای ویژه ای در حوزه بازرگانی و معاملات بین الملل دریافت نماید.
در حال حاضر در کشور برای کلیه بازرگانان و تعیین سقف واردات و صادرات آنان، از امتیاز اعتباری بعنوان یکی از عوامل مؤثر بر تعیین سقف مزبور استفاده می گردد.
۱۵-۲- کفالت:
کفالت که به معنای تعهد حضور شخص ثالث در دادگاه می باشد، هم اکنون دادگاه بر مبنای معیارهای خود و مناسب با هر موقعیت نسبت به تأیید شخص کفیل اقدام می نماید. در این خصوص امتیاز اعتباری افراد می تواند یکی از شاخص ها جهت تأیید وجهه اعتباری و مالی شخص در دادگاه باشد و همینطور معیار مناسبی برای تعیین شخص کفیل در نظر گرفته شود. برای مثال در صورتیکه شخصی دارای ریسک اعتباری بالایی باشد، برای کفالت نیز می تواند فرد پر ریسکی به شمار رود.
۱۶-۲- استخدام:
امروزه استفاده از امتیاز اعتباری در زمینه استخدام نیروی کار بعنوان یکی از ابزارهای مهم جهت ارزیابی مسئولیت مالی و قابلیت اطمینان نامزدهای شغلی به کار می رود. همینطور صنایع و مشاغل خاص، بخصوص مشاغل با مسئولیت های مالی و یا دارای دسترسی به اطلاعات حساس، بعنوان بخشی از فرایند استخدام خود، بررسی امتیاز و سوابق اعتباری را در نظر می گیرند.
۱۷-۲- کفایت سرمایه بانک ها:
کفایت سرمایه عبارت است از نسبت سرمایه نظارتی بانک به دارایی های موزون شده به ریسک؛ پس بانکها با توجه و مراقبت از نسبت مزبور، می توانند از تداوم و پایداری فعالیت خود اطمینان حاصل نمایند و ریسک های پیشبینی نشده (ریسک بازار، ریسک عملیاتی و ریسک اعتباری) را به درستی مدیریت نمایند. بدین سان بانکها می توانند به منظور محاسبه نسبت کفایت سرمایه و اندازه گیری دارایی های موزون شده به ریسک اعتباری، از امتیاز اعتباری اشخاص وام گیرنده استفاده نمایند. در این خصوص هرچه مشتریان بانک دارای امتیاز اعتباری بالاتری باشند، وزن در ارتباط با آنها در مخرج کسر کمتر بوده و درنتیجه دارایی های بانکها از منظر ریسک اعتباری وضعیت مطلوب تری دارند.
۱۸-۲- تعیین حد اعتباری توسط کارگزاری ها:
کارگزاری ها به منظور تعیین اهلیت اعتباری مشتریان خود (مشتریانی که قصد دریافت اعتبار جهت انجام معاملات در بازار سرمایه را دارند) نیازمند دریافت گزارش های اعتباری بوده تا در وهله اول از خوش حسابی مشتریان آگاه شده و ریسک عدم وصول اعتبار پرداختی را ارزیابی نمایند. همینطور میزان اعتبار تخصیصی برای هر فرد را بر مبنای امتیاز اعتباری و توان مالی آن شخص، محاسبه نمایند.
۳. سخن آخر:
با توجه به کاربردهای وسیع اعتبارسنجی در دنیا، شرکت مشاوره رتبه بندی اعتباری ایران می خواهد در جهت تحقق رسالت خود (ایجاد اعتماد در بازارها، اقتصاد و جامعه) و با تشکیل تنوع در منابع اطلاعاتی، تنوع در محصولات و تنوع در بازارها، بعنوان نهاد اعتماد و نماد اعتبار تبدیل گردد. بگونه ای که استعلام از این شرکت نشانه یک معامله مطمئن و نماد اعتمادبخش تعاملات باشد. همینطور این شرکت در نظر دارد ضلع سوم هر تعامل اقتصادی و هر تصمیم اعتباری باشد که در این خصوص به سه ارزش بنیادین «رعایت محرمانگی»، «دقت و درستی» و «بی طرفی» پایبندی کامل دارد.
منبع: lebaseno.com
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب